Τι σημαίνει για μας ένας «ασφαλής χώρος»; Πώς διαφυλάττουμε την αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών ταυτοτήτων και συμπεριφορών μέσα στο ίδιο χωροχρονικό πλαίσιο; Ποιες οι δυνατότητες και ο ρόλος μας σε όλο αυτό; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που προέκυψαν από γεγονότα που έχουν συμβεί και μας έκαναν να προβληματιστούμε ξανά και ξανά. Αυτό το κείμενο αποτελεί μια προσπάθεια να βάλουμε τις σκέψεις μας στο χαρτί και να τις μοιραστούμε. Δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα σύστημα εναλλακτικών κανόνων που θα υποδεικνύει τρόπους «καλής συμπεριφοράς» εντός του χώρου ή/και της κοινότητας. Η διαχείριση των ενδεχόμενων συγκρούσεων πιστεύουμε πως δεν μπορεί να αναχθεί σε ένα καταστατικό «συμβόλαιο» στο οποίο θα μπορεί κανείς να ανατρέξει για να βρει τη σωστή λύση. Η συνεχής επαφή, επικοινωνία και συζήτηση είναι για μας τα απαραίτητα στοιχεία ώστε να μπορούμε να υπάρχουμε σε ένα «μαζί» στον ίδιο χώρο. Με αυτό το κείμενο, λοιπόν, θέλουμε να διατυπώσουμε σκέψεις και προβληματισμούς που σχετίζονται με το αναδυόμενο concept του «safe space», ενός εργαλείου που τείνει να μεταμορφωθεί σε προταγματικό στόχο μέσα στα πλαίσια των queer κοινοτήτων.
Ι. Σχετικά με τους ασφαλείς χώρους
Το Κοντροσόλ ξεκίνησε από την επιθυμία μας να βρισκόμαστε σε έναν χώρο όπου θα μπορεί να υπάρξει κάθε έμφυλη ταυτότητα και σεξουαλικότητα χωρίς την επικριτική ματιά της ετεροκανονικότητας. Έχουμε μάθει στον «έξω κόσμο» να φερόμαστε σύμφωνα με τα πρότυπα που μας επιβάλλει η πατριαρχία προκειμένου να επιβιώσουμε από την αυτονόητη συνθήκη της λεκτικής ή/και σωματικής βίας απέναντι σε ό,τι δεν ακολουθεί τις κανονιστικές επιταγές, καθώς και από το φόβο που απορρέει από τις αντίστοιχες υποκείμενες απειλές. Θέλουμε λοιπόν να φτιάξουμε έναν χώρο ασφαλέστερο σε σχέση με την καθημερινότητά μας, όπου θα μπορούμε να εκφραζόμαστε ελεύθερα, χωρίς να βρισκόμαστε υπό καθεστώς συνεχούς επιτήρησης και συμμόρφωσης με το «κανονικό».
Συνειδητοποιήσαμε ότι η δημιουργία ενός χώρου που θα είναι εντελώς ασφαλής για κάθε μία από μας αποτελεί ένα σχεδόν ανέφικτο σενάριο. Διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες καμιά φορά έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους καταπιέζοντας η μία την άλλη. Προσπαθούμε λοιπόν να φτιάξουμε έναν χώρο κατά το δυνατόν ασφαλή, όπου θα έχει κάποια τη δυνατότητα να υπάρχει όπως νιώθει χωρίς να δέχεται κριτική. Αυτό βέβαια δεν εξασφαλίζει από μόνο του πως θα αισθάνεται άνετα εντός του χώρου, καθώς δεν μπορούμε να προβλέψουμε και να ελέγξουμε τις δυνατότητες συνύπαρξης με τα υπόλοιπα άτομα/ταυτότητες της κοινότητας χωρίς να αναπαράγουμε ένα νέο είδος ασφυκτικού ελέγχου.
Για μας, λοιπόν, ασφαλής χώρος είναι ένας χώρος όπου θα θέλαμε να χωράμε όλες εμείς οι λεσβίες, οι αδερφές, οι τρανς, οι μπάι, οι κουήρ. Όπου δεν εκτιθόμαστε συνεχώς σε βίαιες συμπεριφορές, είτε αυτές είναι σωματικές είτε λεκτικές. Όπου η μία νοιάζεται για την άλλη. Όπου μπορούμε να είμαστε ό,τι θέλουμε χωρίς να μας κοιτάνε περίεργα. Όπου μας ενδιαφέρει το βίωμα της καθεμιάς και υπάρχει η διάθεση για επικοινωνία και συζήτηση. Ένας χώρος όπου μπορούμε να νιώσουμε αρκετά άνετα να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας.
ΙΙ. Κάποιες σκέψεις πάνω στις ταυτότητες
Οι πολιτικές ταυτοτήτων λειτουργούν ως εργαλείο πολιτικής ανάλυσης και διεκδίκησης χώρου και δικαιωμάτων σε μια κοινωνία που στην κορυφή της πυραμίδας της θέλει τον στρέητ, cis, λευκό άντρα.
Πιστεύουμε όμως ότι μερικές φορές όταν επιμένουμε να αυτοπροσδιοριζόμαστε, ή ακόμα και να ετεροπροσδιοριζόμαστε, μέσα στην κοινότητα με συγκεκριμένες έμφυλες ταυτότητες, κινδυνεύουμε να απομακρυνόμαστε η μία από την άλλη και να καταλήγουμε να ψάχνουμε τις διαφορές μας, αντί να μας ενώνει η διαφορετικότητά μας. Έτσι, καταλήγει η καθεμία να «υποστηρίζει» την ταυτότητά της και να διαχωρίζεται από τις άλλες που δεν φέρουν παρόμοια ταυτότητα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αναλωνόμαστε σε διαμάχες πληγωμένων αισθημάτων, ενώ οι συστημικές καταπιέσεις μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Μας ενδιαφέρει να υπάρχει διάλογος και όχι σύγκριση καταπιέσεων, έτσι ώστε να γίνονται αντιληπτές οι θέσεις της άλλης και όλες μαζί να εναντιωθούμε στον σεξισμό, την ομοφοβία και την ετεροκανονικότητα. Αναγνωρίζουμε, βέβαια, ότι δεν είναι δυνατόν να αψηφούμε τις ταυτότητές μας και τα προνόμια που αυτές φέρουν ακόμα και μέσα στην κοινότητα. Θα θέλαμε όμως, αναγνωρίζοντας η καθεμία τα προνόμιά της, να χρησιμοποιήσουμε τις ταυτότητες μας ως κοινό εργαλείο διεκδίκησης της διαφορετικότητάς μας.
Τα βιώματα των καταπιεσμένων ομάδων και τα τραύματα που πολλές φορές τα ακολουθούν προσφέρουν οπτικές πολιτικής ανάλυσης και πρακτικής που άλλες προνομιούχες ομάδες δεν θα μπορούσαν να σκεφτούν. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ως άτομα που εντασσόμαστε σε μία καταπιεσμένη κοινωνικά κατηγορία μπορούμε αυτομάτως να αναλύσουμε τους τρόπους και τους λόγους της καταπίεσής μας, ούτε και ότι μπορούμε να προτείνουμε λύσεις/πρακτικές διεκδίκησης και απελευθέρωσης από την καταπιεστική συνθήκη. Για να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό, κρίνουμε πως είναι απαραίτητο να έχουμε και μία πιο συνολική εικόνα των πραγμάτων, αναγνωρίζοντας τις πολλαπλές καταπιέσεις (κατά φύλο, φυλή, τάξη, σεξουαλικότητα, ηλικία, σωματική ικανότητα), τις συνδέσεις καθώς και τις αλληλοεπικαλύψεις τους.
Ακόμη, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η υπεράσπιση και η φροντίδα ενός τραύματος μπορεί να οδηγήσει είτε στον αποκλεισμό κάποιων ταυτοτήτων είτε στην καταπίεση κάποιων επιθυμιών, που σε έναν χώρο σαν αυτόν είναι ευπρόσδεκτες ή ακόμα και επιθυμητές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η λύση δεν μοιάζει καθόλου εύκολη, καθώς δεν θέλουμε να υποβάλλουμε καμία σε πρόσθετο πόνο, έχοντας στο μυαλό μας πως οι τραυματικές εμπειρίες δεν είναι κάτι που μπορείς απλά να αφήσεις πίσω σου. Από την άλλη, πώς γίνεται εφικτό να χωράει αυτό το πλήθος ταυτοτήτων και επιθυμιών στον ίδιο χωροχρόνο;
ΙΙΙ. Διαχείριση συγκρούσεων
Η διαχείριση συγκρούσεων είναι ίσως από τις πιο δύσκολες προκλήσεις με τις οποίες μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα αυτοοργανωμένα εγχειρήματα. Συνήθως σε μια σύγκρουση εμπλέκονται κάποια άτομα της συλλογικότητας ή/και της κοινότητας που έχουν κάποια διαφωνία μεταξύ τους, είτε πρόκειται για μια θέση της πολιτικής ομάδας είτε για ένα θέμα το οποίο ακόμα δεν έχει “λήξει” ή δεν έχει καν τεθεί προς συζήτηση.
Με βάση αντίστοιχες εμπειρίες που είχαμε, διακρίνουμε δύο επίπεδα διαχείρισης συγκρούσεων: το ένα αφορά τα άτομα που βρίσκονται σε σύγκρουση και τη δυνατότητα ή/και διάθεση καταβολής προσωπικής προσπάθειας για την ομαλή διεξαγωγή συζήτησης, ενώ το άλλο αφορά το σύνολο της συνέλευσης η οποία καλείται επίσης να κατευνάσει τα πνεύματα και να φροντίσει για την ήρεμη επεξεργασία της διαφωνίας. Ο φόβος και το αίσθημα απειλής που απορρέουν από μία σύγκρουση δεν είναι βέβαια εύκολο να εξαφανιστούν μονομιάς. Είναι ευθύνη της συνέλευσης και των ατόμων να φροντίσουν για τη δημιουργία ενός πεδίου εμπιστοσύνης όπου θα μπορούν να ακουστούν όλες οι απόψεις χωρίς η συζήτηση να εκτυλίσσεται βίαια. Αναγνωρίζουμε την ανάγκη να καταβάλλουμε όλες μεγάλη προσπάθεια, έτσι ώστε αυτό το «μαζί» που προσπαθούμε να χτίσουμε να μη μεταμορφώνεται σε αίσθημα γενικευμένης καχυποψίας και απογοήτευσης όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Θέλουμε να προσπαθήσουμε οι διαφωνίες μας να μην λειτουργούν διαχωριστικά, να μη μας μετατρέπουν πάλι σε ατομικότητες και σε καμία περίπτωση να μην εξελίσσονται σε βίαιες συγκρούσεις.
Κάπου εδώ θα θέλαμε να διευκρινίσουμε πως δεν είναι σκοπός μας να φιμώσουμε κάθε διαφωνία υπό το φόβο μίας σύγκρουσης, αλλά, όπως είπαμε και παραπάνω, να φροντίσουμε ώστε η διαφωνία να εκτυλιχθεί ομαλά και παραγωγικά. Δεν θέλουμε να καλλιεργήσουμε μία ατμόσφαιρα αποστειρωμένη όπου απόψεις, πρακτικές, συμπεριφορές δεν θα δέχονται καμία αμφισβήτηση. Αντίθετα, θέλουμε να βρισκόμαστε σε μία συνεχή επικοινωνία των επιθυμιών και των αναγκών μας, συζητώντας, με βάση τα πολιτικά μας εργαλεία, τις πιθανότητες και δυνατότητες αναπροσαρμογής.
Καλούμε σε συζήτηση την Τετάρτη 29 Ιουνίου στις 20.00 στο χώρο του στεκιού.
Κοντροσόλ